Patron

 

NASZ PATRON – KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI

Krzysztof Kamil Baczyński herbu Sas (pseudonimy artystyczne: „Jan Bugaj”, „Emil”, „Jan Krzyski”, „Krzysztof”, „Piotr Smugosz”, „Krzysztof Zieliński”, „Krzyś”); urodził się 22 stycznia 1921 roku w Warszawie, zginął 4 sierpnia 1944 roku w Powstaniu Warszawskim; polski poeta czasu wojny, podchorąży, żołnierz Armii Krajowej, podharcmistrz Szarych Szeregów, jeden z przedstawicieli pokolenia Kolumbów…

Tak właśnie widzimy tę postać: zapatrzonego w dal przystojnego chłopaka o delikatnej urodzie, legendę Powstania Warszawskiego z batalionu „Parasol”, działacza konspiracji w szeregach AK, poetę o wrażliwym sercu, symbol talentu, który mógł kwitnąć w obliczu wojny. Krzysztof Kamil przeżył swoje krótkie życie szybko, intensywnie, z pasją, był świadomy własnej ulotności – matce powiedział „Mamo, ja muszę bardzo szybko i w krótkim czasie przeżyć całe życie” – głodny życia, tworzył intensywnie i dużo. 20 kwietnia po raz kolejny obchodzimy Święto Szkoły, z tej okazji warto przyjrzeć się sylwetce Naszego Patrona ponownie, tak aby zobaczyć rówieśnika, ucznia, młodego chłopaka, który walczy o swoje marzenia.

Krzyś od 1931 roku uczęszczał do „Batorego”, dobrego warszawskiego gimnazjum, choć, jak wynika ze wspomnień jego kolegów ze szkolnej ławy, był jednym z uczniów słabszych, miewał kłopoty z matematyką, natomiast rewelacyjnie radził sobie z rysunkiem. Przyszły poeta był typem samotnika, oderwanym od rzeczywistości, bardzo inteligentnym i niezwykle uzdolnionym plastycznie – chłopak marzył o karierze grafika lub ilustratora. Już w czasach szkolnych K. K. Baczyński odznaczał się wielkim znawstwem współczesnej mu literatury, interesował się także literaturą francuską, a w późniejszych latach pisał także wiersze po francusku. Krzysztof Kamil był żartownisiem, ze szkołą bywał na bakier, gdy coś przeskrobał, zawsze potrafił znaleźć wyjście z trudnej sytuacji. Był lubiany – imponował swoim kolegom genialnym sposobem naśladowania profesorów oraz talentem to pisania zabawnych rymowanek. W domu często płatał figle z ukochanym psem Fredem. W 1937 roku Krzyś rozpoczął naukę w nowo utworzonym dwuletnim liceum ogólnokształcącym, w klasie o profilu humanistycznym, a w maju 1939 roku otrzymał świadectwo dojrzałości. Wybuch wojny uniemożliwił mu niestety podjęcie studiów w Akademii Sztuk Pięknych, jednakże podjął naukę w tajnych kompletach w Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa, a także rozwijał swoje talenty poetyckie i ciągle tworzył, dzieląc czas pomiędzy poezję i konspirację. Z czarno – białych fotografii spogląda na Nas chłopiec o poważnych oczach, dziecko z czułością tulące się do mamy, uczeń w granatowym mundurku… taki był w dzieciństwie i czasach szkolnych Nasz Patron.

KALENDARIUM ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI KRZYSZTOFA KAMILA BACZYŃSKIEGO

22 stycznia 1921 – narodziny poety w domu przy ulicy Bagatela 10 w Warszawie w rodzinie Stefanii (z domu Zieleńczyk) i Stanisława Baczyńskich;

1931 – rozpoczęcie nauki w elitarnym I Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie (w tym samym czasie do tej szkoły uczęszczali „Zośka”, „Rudy” i „Alek” – bohaterowie książki Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”);

1937 – ukończenie gimnazjum – ,,mała matura'' Baczyńskiego i rozpoczęcie nauki w liceum;

1937/1938 – dwukrotny pobyt w Dalmacji (Chorwacja) w czasie wakacyjnych obozów dla dzieci z rodzin wojskowych i lekarskich;

1938 – przynależność do młodzieżowej organizacji „Spartakus”; współpraca przy redagowaniu pism warszawskiej młodzieży licealnej „Strzały” i ,,Czerwone Tarcze”, pierwsze utwory poetyckie m.in. wiersze dla matki, przekłady poezji;

luty 1939 – ,,zdecydowana deklaracja” wyboru drogi życiowej – „Będę poetą!” w rozmowie z Tadeuszem Sołtanem;

maj 1939 – egzamin maturalny i świadectwo dojrzałości; zamiar podjęcia na jesieni studiów w Akademii Sztuk Pięknych na wydziale grafiki użytkowej;

27 lipca 1939 – śmierć ojca Krzysztofa – Stanisława Baczyńskiego;

1 września 1939 – wybuch II wojny światowej zastaje Krzysztofa w Warszawie;

1940 – publikacja dwóch pierwszych konspiracyjnych tomików poezji „Zamknięty echem” i „Dwie miłości”, wydanych w ramach „Wydawnictwa Sublokatorów Przyszłości”;

kwiecień 1941 – kontakty z gronem czołowych twórców literatury podziemnej, ugruntowanie w środowisku pisarskim przekonania o wybitnym talencie Baczyńskiego;

4 grudnia 1941 – pierwsze spotkanie z Basią Drapczyńską, córką warszawskiego drukarza, przyszłą żoną;

3 czerwca 1942 – ślub Barbary i Krzysztofa Baczyńskich w kościółku pod wezwaniem Świętej Trójcy na Solcu w Warszawie;

jesień 1942 – ,,wybuch” twórczości Baczyńskiego – najbardziej efektywny okres w twórczości poety; wydanie konspiracyjnego tomiku poezji „Wiersze wybrane” pod pseudonimem „Jan Bugaj”; publikacje w konspiracyjnych antologiach poezji: „Pieśni niepodległej” i „Słowie prawdziwym”; rozpoczęcie studiów polonistycznych na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego;

czerwiec/sierpień 1943 – wstąpienie do Szarych Szeregów – batalionów szturmowych Armii Krajowej, przydział do II plutonu „Alek” w batalionie „Zośka”; rozpoczęcie nauki na IV turnusie tajnej szkoły podchorążych „Agricola”, udostępnianie na potrzeby zajęć mieszkania Baczyńskich przy ulicy Hołówki 3;

grudzień 1943 – praca w kolegium redakcyjnym nowopowstałego pisma artystyczno-społecznego ,,Droga”, prowadzenie działu poezji; liczne publikacje w czasopismach konspiracyjnych, m.in.  „Miesięcznik Literacki”, „Demokrata”, „Dzień Warszawy”, „Werble Wolności”;

styczeń 1944 – ugruntowana i wysoka pozycja poezji Baczyńskiego w literaturze podziemnej; ukończenie podchorążówki w stopniu starszego strzelca podchorążego, przybranie pseudonimów „Krzysztof” i „Zieliński”;

kwiecień/maj 1944 – udział w udanej akcji wykolejenia pociągu niemieckiego pod Warszawą, na trasie Tłuszcz-Urle; udział w ćwiczeniach w „leśnej bazie” Szarych Szeregów pod Wyszkowem;

lato 1944 – ukrycie przez Juliusza Garzteckiego w skrytce w domu przy ulicy Kaniowskiej 12 na Żoliborzu notesów z wierszami Baczyńskiego (nazwanych później przez wydawców ,,Kodeksami”) z powodu niemożności wydania przed Powstaniem Warszawskim uzgodnionego z Krzysztofem kolejnego tomiku jego wierszy;

25-28 lipca 1944 – ostatni list do matki – przekazanie jej gorączkowości przygotowań powstańczych, wiary w szybkie zwycięstwo i prośby: ,,Bądź spokojna o mnie, na pewno nic mi nie będzie”; stan alarmowy dla oddziału konspiracji AK – codzienne odprawy plutonu, również w mieszkaniu Baczyńskich przy ulicy Hołówki 3;

1 sierpnia 1944 (godzina „W”) – wybuch Powstania Warszawskiego – zaskoczył Baczyńskiego i czterech jego podkomendnych podczas wykonywania zadania służbowego na ulicy Focha, skutkując brakiem szans na dołączenie do macierzystego oddziału;

2 sierpnia 1944 (godziny poranne) – dołączenie Krzysztofa z podkomendnymi do oddziału AK w Ratuszu na Placu Teatralnym; udział w zwycięskim szturmie na Pałac Blanka, który był silnie obsadzony przez Niemców;

4 sierpnia 1944 (godziny popołudniowe) – śmierć Baczyńskiego na posterunku obserwacyjnym we wschodnim skrzydle pałacu Blanka od kuli niemieckiego snajpera; wieczorny pogrzeb na dziedzińcu Ratusza, niemal dokładnie tam, gdzie po latach wzniesiono pomnik Bohaterów Warszawy;

1 września 1944 – śmierć Barbary Baczyńskiej (pełniącej w Powstaniu rolę sanitariuszki), kilka dni wcześniej ranionej odłamkami po wybuch pocisku;

luty 1945 – wydobycie przez Juliusza Garzteckiego ze skrytki w domu na Żoliborzu „Kodeksów” Baczyńskiego i przekazanie rękopisów matce Krzysztofa – Stefanii Baczyńskiej; ocalenie podstawowego trzonu twórczości poety;

14 stycznia 1947 – pogrzeb Krzysztofa i Barbary Baczyńskich na Cmentarzu Wojskowym na Warszawskich Powązkach w kwaterze „Zośki” i „Parasola” – kwatera 22 rząd 20 gr. 25; kilka dni wcześniej, po ekshumacji zwłok powstańców pochowanych na dziedzińcu Ratusza, Stefania Baczyńska rozpoznała ciało syna po łańcuszku na szyi;

1947 – pośmiertne wydanie zbiorku poezji „Śpiew z pożogi”;

1947 – 2018 – pośmiertne odznaczenie Krzysztofa: Krzyżem Armii Krajowej, Medalem za Warszawę 1939-1945, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski – za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej oraz za osiągnięcia w działalności na rzecz rozwoju polskiej kultury;

15 maja 1953 – śmierć matki Krzysztofa – Stefanii Baczyńskiej;

TWÓRCZOŚĆ KRZYSZTOFA KAMILA BACZYŃSKIEGO

W 2015 roku twórczość Krzysztofa Kamila Baczyńskiego weszła do Domeny Publicznej.

Zachowały się wszystkie jego dzieła: ponad 500 wierszy, kilkanaście poematów i około 20 opowiadań. Najbardziej znane wiersze K. K. Baczyńskiego to: „Elegia o chłopcu polskim”, „Znów wędrujemy”, „Biała magia”, „Mazowsze”, „Historia”, „Spojrzenie”, „Ten czas”, „Pokolenie”, „Gdy broń dymiącą z dłoni wyjmę...”, „Piosenka śnieżna żołnierza”. Zachowało się również kilkaset rysunków i grafik Krzysztofa, jak na przykład ilustracje do poszczególnych wierszy poety, projekty okładek własnych tomików, kolekcja rysunków z psem K. K. Baczyńskiego, studium kocich łebków czy rysunki o tematyce orientalnej.

Twórczość i sylwetka K. K. Baczyńskiego w cyfrowym świecie:

https://polona.pl/collections/institutions/1/baczynski,NDI0ODQ1MDI4MTU4MTA3MTEyNg/?sort=score%20desc – Biblioteka Cyfrowa Polona oferuje bogaty zbiór rękopisów poety z okresu przedwojennego i wojennego, w tym wiersze, poematy, opowiadania, a także listy, rysunki i grafiki;

https://wolnelektury.pl/katalog/autor/krzysztof-kamil-baczynski/ – Portal Wolne Lektury.pl oferuje liczne utwory poetyckie w wersji tekstowej lub audio;

https://wiersze.fandom.com/wiki/Krzysztof_Kamil_Baczy%C5%84ski?useskin=monobook – Strona internetowa oferuje liczne utwory poetyckie w wersji tekstowej;

https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/krzysztof-baczynski,805.html – Portal Muzeum Powstania Warszawskiego z Wirtualnym Murem Pamięci, oferuje m.in. biogram poety;

https://www.polskieradio.pl/239/4712/Artykul/1479124,Wiersze-bezcenna-pamiatka-po-synu – Portal Polskiego Radia prezentuje blisko 20-minutowe nagranie rodzinnych wspomnień o Krzysztofie Kamilu – poetę wspomina jego siostra cioteczna Aniela Kmita-Piorunowa, która był także gościem Naszej Szkoły w latach 80-tych;

http://www.baczynski.art.pl/info/ – Strona internetowa prezentuje m.in. życiorys, fotografie oraz poezje ;

https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Kamil_Baczy%C5%84ski – Wolna Encyklopedia Wikipedia oferuje m.in. artykuł z biografią poety, zdjęciami, odnośnikami do innych stron internetowych;

http://www.poetaibasn.pl/ – Strona internetowa powstała w oparciu o książkę „Poeta i baśń” Agnieszki Zgrzywy, przybliżającej sylwetkę i poezję K. K. Baczyńskiego; strona oferuje wiele odnośników do źródeł, materiały zdjęciowe, itp.;

https://www.baczynski-piesni.pl/plyty – Strona internetowa zawierająca muzykę do poezji K. K. Baczyńskiego w aranżacji Mateusza Jarosza i Barbary Figurniak; po naciśnięciu na płytę można posłuchać jej fragmentów;

https://www.youtube.com/watch?v=hdEdVAkAQv8&feature=related – Serwis YouTube oferuje wiele wykonań muzycznych poezji K. K. Baczyńskiego, np. „Znów wędrujemy” Grzegorza Turnaua;

https://www.youtube.com/watch?v=2DZK_udkhsI&feature=related – Serwis YouTube oferuje wiele wykonań muzycznych poezji K. K. Baczyńskiego, np. „Wiersze wojenne” Ewy Demarczyk;

https://www.youtube.com/watch?time_continue=12&v=brftyIVBy4c&feature=emb_logo – Serwis YouTube oferuje wiele wykonań muzycznych poezji K. K. Baczyńskiego, np. „Pieśń o szczęściu” Czesława Mozila i Meli Koteluk;

https://www.youtube.com/watch?v=xZb3jJE8pYM – Serwis YouTube oferuje wiele wykonań muzycznych poezji K. K. Baczyńskiego, np. „Powstanie Warszawskie – Godzina W” Lao Che;

https://www.youtube.com/watch?v=Afy_jDNsx4Y – Serwis YouTube oferuje wiele wykonań muzycznych poezji K. K. Baczyńskiego, np. „Nie zapomnisz skał” Grzegorza Wilka i Marcina Nierubca;

PAMIĘĆ O KRZYSZTOFIE KAMILU BACZYŃSKIM

PAMIĘĆ W NASZEJ SZKOLE – 20 kwietnia 1978 roku nadano SP Nr 27 w Kielcach imię Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, a w holu głównym budynku szkoły została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona poecie; w latach 1975-1979 Komitet Rodzicielski uchwalił doroczną Nagrodę Książkową im. K. K. Baczyńskiego dla wzorowych uczniów; w 1986 roku szkoła otrzymała dar – „Portret K. K. Baczyńskiego” namalowany przez kieleckiego plastyka Henryka Papierniaka; w latach 1986-1990 Naszą Szkołę odwiedziła z wizytą cioteczna siostra Krzysztofa Kamila – Aniela Kmita-Piorunowa; w latach 1992-1994 w szkole odbyło się sympozjum naukowe pod tytułem „K. K. Baczyński – żołnierz, poeta, czasu kurz...” z udziałem gościa specjalnego – dr Alicji Krawczyk; w 2018 roku podczas uroczystości Jubileuszu 50-lecia Naszej Szkoły odsłonięto przed budynkiem tablicę pamiątkową z grawerunkiem portretu i poezji K. K. Baczyńskiego, którą ufundowała Społeczność Szkolna; co roku uczniowie utrwalają informacje na temat Patrona Szkoły dzięki zajęciom edukacyjnym, gazetkom ściennym i wystawom, akcji „Fajna Powstańcza Ferajna”, Turniejowi Czytelniczo – Kulturalnemu „Z książką za pan brat…”; obecnie Nasza Szkoła przygotowuje Ogólnopolski Projekt Edukacyjny pod hasłem „Baczyńskim połączeni”, który przewiduje m.in. organizację cyklicznych konkursów oraz stworzenie sieci współpracy między szkołami noszącymi imię Krzysztofa Kamila Baczyńskiego;

POEZJA ŚPIEWANA – wiersze Krzysztofa Kamila są inspiracją do wielu muzycznych aranżacji. Poezje Patrona Naszej Szkoły były śpiewane m.in. przez Ewę Demarczyk, Janusza Radka, Michała Bajora, Grzegorza Turnaua, Sławomira Zygmunta, Zbigniewa Hołdysa, Grzegorza Wilka, Czesława Mozila i Melę Koteluk, Barbarę Figurniak i Mateusza Jarosza, zespół Lao Che, Naamah i Ankh;

FILM – życie i twórczość K. K. Baczyńskiego stały się tematem kilku filmów, m.in. „Dzień czwarty” w reżyserii Ludmiły Niedbalskiej, w którym poetę zagrał Krzysztof Pieczyński oraz „Baczyński” w reżyserii Kordiana Piwowarskiego z tytułową rolą Mateusza Kościukiewicza;

PATRONAT – K. K. Baczyński jest patronem licznych bibliotek, drużyn harcerskich, instytucji oraz szkół, w tym naszej;

TABLICE PAMIĄTKOWE – tablica pamiątkowa znajduje się m.in. przy ul. Bagatela 10 w Warszawie – to miejsce, w którym urodził się Krzysztof Kamil Baczyński; tablica pamiątkowa zaprojektowana przez Tadeusza Łodzianę i Stanisława Słoninę,  została odsłonięta w 1989 roku na filarze bramy wjazdowej przy budynku przy ul. Hołówki 3 w Warszawie, w którym w latach 1936-1944 mieszkał K. K. Baczyński i skąd wyszedł do walki w Powstaniu;

NUMIZMATYKA – 24 lipca 2009 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monetę o nominale 10 zł upamiętniającą K. K. Baczyńskiego, wykonaną w srebrze z pierścieniem platerowanym złotem;

KSIĄŻKI – zainteresowanie poezją K. K. Baczyńskiego mimo upływu lat nie słabnie, rozmaite wydawnictwa publikują kolejne tomiki poezji, a postać Naszego Patrona jest też tematem wielu książek biograficznych oraz analiz literackich;

Opracowała: P. Karykowska (nauczyciel – bibliotekarz)

Bibliografia:

- „Wielcy Polacy: Krzysztof Kamil Baczyński”, Wyd. DeAgostini, Warszawa 2007;

- Wiesław Budzyński, „Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila”, Wydawnictwo M, Warszawa 2014;

- Wiesław Budzyński, „Taniec z Baczyńskim, Historia miłości Barbary i Krzysztofa Baczyńskich”, Wydawnictwo Prószyński i S-ka,Warszawa 2001;

- Wiesław Budzyński, „Testament Krzysztofa Kamila”, Wydawnictwo Twój Styl, Warszawa 1998;

- „Żołnierz, poeta, czasu kurz... Wspomnienia o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979;

- zdjęcie frontowe z artykułu Katarzyny Kaczorowskiej „Mamo, ja leżę drugi od brzegu…” [on-line], [dostęp: 17 kwietnia 2020], dostępny w Internecie: https://tvn24.pl/magazyn-tvn24/mamo-ja-leze-drugi-od-brzegu,228,3926 ;