10 czerwca 2021 roku do Polskiej Listy Krajowej Programu UNESCO „Pamięć Świata” dołączyły trzy bezcenne zabytki przechowywane w Bibliotece Narodowej. Na listę zostały wpisane: ilustrowany tomik „W żalu najczystszym” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, a także zbiór korespondencji z XVI wieku – tzw. „Teki Górskiego” oraz rękopis „Balladyny” Juliusza Słowackiego. Certyfikaty potwierdzające wpisy na Listę odebrał dr Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej, podczas uroczystości w Belwederze.
Prestiżowa Lista obejmuje najcenniejsze zabytki piśmiennictwa związane z ważnymi wydarzeniami z historii Polski. Program „Pamięć Świata” powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 roku. Jego celem jest utrwalanie znaczenia wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości. Program zwraca uwagę na konieczność ochrony dokumentów o szczególnym znaczeniu historycznym, które stanowią świadectwo naszej kultury i cywilizacji.
Tomik wierszy „W żalu najczystszym” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – najważniejszego poety literackiego pokolenia Kolumbów – to dzieło z pogranicza poezji, malarstwa i grafiki, zadedykowane żonie Barbarze, ukazujące niezwykłą wrażliwość poety opisującego traumatyczne przeżycia czasu „Apokalipsy spełnionej”. Pisane w czasie okupacji hitlerowskiej wiersze Baczyńskiego są świadectwem trwałości polskiej kultury i siły poezji, która ma moc przekraczania wojennej rzeczywistości. Tomik ten to ręcznie wykonany artefakt, stanowiący wysokiej klasy dzieło totalne – tak literackie, jak i plastyczne.
Rękopis powstał przed ślubem poety z Barbarą Drapczyńską, który odbył się 3 czerwca 1942 roku, jako prezent dla małżonki. Jest to także dzieło wyjątkowe w dorobku poety ze względu na osobisty charakter, związany z najbliższą obok matki osobą, Barbarą. Ślubny podarek, jakim był tomik, jest wyborem i graficznym opracowaniem tych utworów, które Baczyński uznał za godne upamiętnienia jednego z najważniejszych wydarzeń w życiu jego i małżonki. Kunsztowne wykonanie nawiązuje do tradycji „pięknej książki”, ale także do średniowiecznego rękopisu z iluminacjami i zdobnymi inicjałami, przenoszącymi dzieło w sferę sacrum. Siłę świadectwa podnosi fakt, że zarówno autor, jak i adresatka w niespełna dwa lata po ślubie zginęli w powstaniu warszawskim, zaś rękopis ten jest materialnym dowodem ich wzajemnej miłości i oddania.
Oryginał trafił do Biblioteki Narodowej w 1963 roku, zakupiony razem z innymi rękopisami poety od Feliksy Drapczyńskiej, matki Barbary. Oryginalny rękopis został zdigitalizowany w najwyższej jakości, dzięki czemu można go zobaczyć w bibliotece cyfrowej polona.pl – link https://polona.pl/item/w-zalu-najczystszym,NTIxOTUyMTQ/2/#info:metadata: , jego reprint znajduje się w zbiorach Biblioteki Szkolnej „U Sowy Poczytajki”, a także można go zobaczyć w gablocie pamiątek poświęconej Patronowi Naszej Szkoły.
W poprzednich latach wpisem na Listę uhonorowano wyjątkowe obiekty z zasobu polskich archiwów, bibliotek i innych polskich instytucji w kraju i za granicą. Ze zbiorów Biblioteki Narodowej wpisano dotąd: „Kronikę Galla Anonima”, „Kazania świętokrzyski”, „Rocznik świętokrzyski dawny”, rękopis „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego, pierwodruk broszury Józefa Pawlikowskiego „Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?” oraz pochodzący z 11 listopada 1918 roku afisz Rady Regencyjnej obwieszczający przekazanie Józefowi Piłsudskiemu władzy wojskowej w odrodzonej Polsce. Na tworzonej osobno Światowej Liście „Pamięci Świata” znajdują się jeszcze dwa obiekty ze zbiorów BN: rękopisy Fryderyka Chopina i „Kodeks supraski”.
Opracowała: P. Karykowska