Wpływu mediów na dzieci i młodzież nie da się uniknąć, coraz częściej telewizja i komputer stają się dla dzieci i młodzieży głównym punktem odniesienia.
Ekran telewizora lub komputera wprowadza bardzo często członków rodziny w „elektroniczną samotność”. TZW. „uzależnienie ekranowe” polega na tym, że widz chętnie wchodzi w relacje z postaciami telewizyjnymi, czy bohaterami gier komputerowych, śledzi ich losy, martwi ich kłopotami – rezygnując z rzeczywistego spotkania, rozmowy i przyjaźni.
95% dzieci w Polsce na pytanie: „Co robisz wspólnie z rodzicami?” bez chwili zastanowienia odpowiada: „Oglądam telewizję”. Bardzo dużo zależy od nas dorosłych - od tego, jakiego używania mediów nauczymy naszych wychowanków. Problemy wychowawcze bywają często związane z innymi uzależnieniami, lekceważonymi czy zupełnie niedostrzeganymi przez dorosłych.
Do tych zjawisk należy niewątpliwie uzależnienie od tzw. mediów, czyli środków masowego przekazu, tkj: prasa, radio, telewizja, filmy.
Niewątpliwie największe zagrożenie dla funkcjonowania psychicznego i fizycznego dziecka niesie komputer i Internet.
Przygoda z komputerem zaczyna się zupełnie niewinnie: najpierw ciekawość i fascynacja, która przy aprobacie rodziców prowadzi do rezygnacji z dotychczasowych form spędzania wolnego czasu. Wkrótce używanie komputera staje się główną formą aktywności dziecka. Po pewnym czasie, w przypadku braku dostępu do komputera pojawiają się u dziecka wybuchy agresji, apatia, rozdrażnienie, co z kolei powoduje konflikty z najbliższymi. Wspólne spacery z dzieckiem , rozmowy o problemach, książkach stają się dla niego nudne. Wśród rówieśników wiodącym tematem są bohaterowie gier komputerowych. Komunikacja między dziećmi przyjmuje charakter monotematyczny. Końcowym efektem uzależnienia od komputera, a w szczególności gier komputerowych mogą być: wzrost agresji wobec innych osób, chęć bezwzględnego podporządkowania sobie innych, egocentryzm, nastawienie wyłącznie na zaspokajanie własnych potrzeb, niski poziom empatii, brak zrozumienia i tolerancji, zbyt duża impulsywność w działaniu, trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych, obojętność, itp. Gry oparte na przemocy mają wpływ na kształtowanie negatywnych cech charakteru tjk: brak tolerancji, egoizm, nastawienie na rywalizację a nie współpracę, obojętność, agresja, bezwzględność, trudności w kontaktach społecznych, brak zainteresowań, brak organizacji czasu wolnego, itp.
Telewizja jest jednym z najpopularniejszych środków masowego przekazu. Podczas oglądania telewizji najwięcej do „stracenia” mają dzieci. Wynika to z właściwości ich psychofizycznego rozwoju. Agresywne dźwięki, migocący ekran powodują zaburzenie prawidłowego rozwoju zarówno sfery psychicznej/ szeroko rozumiane nerwice/, jak i fizycznej/ np. wady wzroku, skrzywienia kręgosłupa itp./. Wskutek długotrwałego oglądania telewizji oraz programów, które nie wnoszą pozytywnych wartości w świat dziecka, dochodzi do przedwczesnego rozwoju psychicznego, który w tym wieku zawsze następuje kosztem rozwoju fizycznego. Dziecko ma mniej czasu na swobodne zabawy na powietrzu, przyzwyczaja się do tego, że „podniety” i treść przeżyć otrzymuje bez własnego wysiłku za naciśnięciem guzika. Mali widzowie głęboko przeżywają obrazy niosące ze sobą duży ładunek emocjonalny. Drastyczna treść programów może stwarzać napięcie nerwowe zaburzające poczucie bezpieczeństwa/ np. oglądanie programu W11 lub Detektywi/. Bierna obserwacja jeszcze bardziej potęguje ten stan. Dziecko wie, że nie może nic zrobić i staje się również obserwatorem w życiu. Programy niezrozumiałe dla dziecka mogą być przyczyną występowania lęków i męczących snów/ np. szeroko rozumiane filmy typu horror i kryminał/. Często nierzeczywistość oglądana staje się dla dziecka bliższa i bardziej zrozumiała niż życie realne np. M jak miłość/.
W wieku rozwojowym należy brać pod uwagę również inne czynniki wpływające destrukcyjnie na kształtowanie się rozwoju naszego dziecka. Do nich możemy zaliczyć:
- Zaburzenia komunikacji, gdyż dialog z ekranem jest zawsze jednostronny.
- Oderwanie od realnego życia poprzez wypełnienie go treściami telewizyjnymi.
- Kształcenie podatności na sugestię i bezkrytyczność.
- Wytwarzanie sztucznych potrzeb (reklamy telewizyjne).
- Wzbudzanie zachowań agresywnych, fobii, lęków związanych z treściami oglądanych programów i filmów.
Jak ograniczyć czas spędzany przed komputerem i telewizorem?
- zachęć dziecko do innych form aktywności tj: spacery, wycieczki, książki, itp.
- znaleźć czas na wspólne rozmowy, wycieczki, zabawy i itp.
- zachęcać do podtrzymywania kontaktów rówieśniczych,
- nie pozwalać na oglądanie telewizji i pracę z komputerem w trakcie spotkań towarzyskich, uroczystości rodzinnych,
- rozmawiać z dzieckiem o skutkach i spustoszeniu jakie może wywołać zbyt częste oglądanie telewizji i korzystanie z komputera i Internetu,
- dzielić się własnymi wspomnieniami i pomysłami na ciekawe sposoby spędzania wolnego czasu.
Dozowanie mediów jest w wychowaniu dziecka konieczne, ale możliwe tylko dla tych rodziców, którzy sami są wolni od uzależnienia na przykład od telewizora.
Jeśli rodzic wracając do domu najpierw włącza telewizor, to nie jest w stanie dać dobrego wzorca swojemu dziecku.
Rodzice powinni rozmawiać z dzieckiem o programach, które ono ogląda, o grach, którymi się bawi. Przez omawianie z dzieckiem tego, co obejrzało, rozwijamy jego pamięć, uczymy je właściwego dokonywania wyborów między dobrem a złem, poznajemy nasze dziecko, pomagamy mu porządkować wiadomości. Poświęćmy znacznie więcej czasu na to, aby wprowadzić dziecko w świat rzeczywisty. Jeśli rodzice pokazują i wyjaśniają dziecku świat, nie chce ono spędzać całych dni przed ekranem, nie czuje się samotne i zagubione.
ZASADY KORZYSTANIA Z TELEWIZJI I KOMPUTERA
- Kontrolujmy jakość programów telewizyjnych oraz gier komputerowych.
- Ograniczmy dziecku oglądanie TV i korzystanie z komputera do 1 godz. dziennie, a od 12 roku życia do 2 godz. dziennie.
- Dokonujmy selekcji oglądanych programów.
- Stosujmy zasadę: najpierw obowiązki, potem TV lub komputer.
- W czasie odrabiania lekcji wyłączmy komputer.
- Rozmawiajmy z dziećmi na temat wspólnie oglądanych programów.
- Ustawmy telewizor i komputer w takim miejscu, by móc na bieżąco kontrolować korzystanie z nich przez dzieci.
- Nie oglądajmy telewizji w czasie posiłków i uroczystości rodzinnych.
- Pamiętajmy, że powyższe regulacje Są potrzebne nie tylko dzieciom, ale i dorosłym.