Zapobieganie agresji w szkole. Relacje nauczyciel – uczeń

ZAPOBIEGANIE AGRESJI W SZKOLE. RELACJE NAUCZYCIEL – UCZEŃ (o profilaktyce zachowań agresywnych)- RADA SZKOLENIOWA

DZIECI POTRZEBUJĄ NAJWIĘCEJ MIŁOŚCI W CHWILACH,GDY NA NIĄ NAJMNIEJ ZASŁUGUJĄ

Ludzie od dawna zadają sobie mnóstwo trudu, by dojść do przyczyny kłopotów, jakie zdarzają się im w kontaktach między sobą. Podają liczne wyjaśnienia, tworzą różne teorie, dają wskazówki i rady. Można dziś stwierdzić, że zapanowała "swoista moda" na agresję.
Złość to emocja (uczucie). Jest związana z mobilizacją energii i pojawia się zazwyczaj w sytuacjach, w których napotykamy na przeszkodę (szeroko rozumianą) w osiągnięciu ważnego dla nas celu. Przeżywają ją wszyscy i nie mamy wpływu na jej pojawienie się. Dlatego złoszczenie się nie jest samo w sobie ani złe, ani dobre. Możemy mieć natomiast wpływ na to, co robimy, gdy czujemy złość. Agresję definiuje się najczęściej jako świadome, zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody - fizycznej, psychicznej lub materialnej. Jej charakterystyczną cechą jest używanie przez kogoś siły fizycznej lub psychicznej wobec osoby o zbliżonych możliwościach, mającej zdolność skutecznej obrony. Agresja jest często, lecz nie zawsze, sposobem wyrażania złości. W szczególnych warunkach agresja może przeradzać się w przemoc. Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem ( fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy).
Agresję młodzieży wyjaśniają trzy teorie:

Teoria instynktów, która mówi, że agresja jest instynktem wrodzonym i że człowiek z natury zachowuje się agresywnie i stosuje przemoc.
Teoria frustracji, według której przyczyną zachowań agresywnych jest przeżywana frustracja, będąca wynikiem zablokowania zaspokojenia potrzeb.
Teoria społecznego uczenia się, która mówi, że ludzie uczą się zachowań agresywnych bądź przez własne, bezpośrednie doświadczenie, bądź przez naśladownictwo.

Cele agresji wśród dzieci i młodzieży:

1. Agresja jako walka z elementami zabawy.
Cel: wypróbowanie swojej siły, radość ze zwycięstwa, itp.
2. Agresja jako obrona przed zagrożeniem.
Cel: przezwyciężenie strachu, unikanie obrażeń, itp.
3. Agresja jako reakcja na frustracje
Cel: wyrównanie krzywd, odwet za przegraną, za upokorzenie.
4. Agresja jako "wywiad"
Cel: badanie możliwości i granic tego, co dozwolone, wyznaczanie własnego i obcego terytorium, itp.
5. Agresja jako ukryte pragnienie miłości.
Cel: pozyskanie uwagi, wsparcia, miłości, itp.

Obok teorii psychologicznych wyjaśniających przyczyny używania przemocy przez młodzież wskazuje się na:

kryzys wychowania szkolnego,
brak autorytetów wychowawczych,
osłabienie funkcji wychowawczej rodziców,
destrukcyjny wpływ mediów.

Dzieci, które czują się bezpieczne w swoich relacjach z rodzicami, są mniej agresywne i lepiej radzą sobie z emocjami. Gdy otacza się je miłością i zainteresowaniem, mają znacznie mniej powodów do agresji i wrogości. Uciekają się do niej wtedy, gdy się boją, gdy są osamotnione, pełne rozterek lub, gdy mają silną potrzebę akceptacji bądź zwrócenia na siebie uwagi.

CELE DLA NAUCZYCIELI:

Określić, jakie zachowania uznajemy za agresję i przemoc.
Określić, na jakie zachowania decydujemy się wspólnie reagować.
Nauczyć się nieagresywnego sposobu zwracania uwagi dzieciom oraz odwoływania się do obowiązujących norm i zasad.
Ustalić jednolite procedury postępowania w sytuacjach agresji i przemocy.

Na pojawienie się w szkole zachowań agresywnych mają bezpośrednio wpływ.:

Czynniki związane z organizacją nauczania – ograniczenie przestrzeni, zagęszczenie, nadmiar bodźców, hałas, brak możliwości relaksu i odprężenia dla uczniów i nauczycieli.
Niewłaściwy system norm – np. system norm niejasny, niespójny lub normy „podwójne” (inne są deklarowane, a inne rzeczywiście obowiązują), nieprzestrzeganie norm przez osoby znaczące.
Niewłaściwa reakcja na zachowania agresywne – reakcje niekonsekwentne, bagatelizowanie przez nauczycieli niektórych agresywnych zachowań uczniów, brak reakcji na drobne wykroczenia, brak skutecznego rozwiązywania konfliktów.
Czynniki związane z relacjami uczeń – nauczyciel – rodzic – m.in. sprzeczność interesów, brak autentycznego i szczerego dialogu, niewłaściwy sposób komunikowania się nauczycieli z uczniami.

AD 1. Przemoc skierowana przeciwko rzeczom lub ludziom, w której agresorem -sprawcą jest uczeń najczęściej występuje tam, gdzie kontrola nauczycieli jest mniejsza, a czas pobytu nie jest zorganizowany (szatnie, toalety, zakamarki, korytarze).
AD 2. System przeciwdziałania agresji i przemocy powinien składać się przede wszystkim z jasnych norm zachowania w szkole. Od początku swej obecności w szkole uczniowie muszą otrzymywać od nauczycieli jasny komunikat: "Nie ma miejsca na przemoc i agresję ". Jeśli mimo to nie ma poprawy - muszą zostać uruchomione konkretne działania. Konsekwencja nauczycieli jest podstawa sukcesu.
AD 3. Innym ważnym czynnikiem jest wspólny front nauczycieli w reagowaniu na zachowania uczniów. O ile duża agresja tj. groźne formy agresji wywołują stanowczą reakcję społeczną, to mała agresja tj. zachowania agresywne o małym nasileniu są często traktowane obojętnie a stanowią one „przedszkole” bardziej nasilonych i groźniejszych form agresji. Przykłady małej agresji: spóźnianie się, bieganie w szkołach po korytarzach, popychanie innych, malowanie ścian, śmiecenie, plucie na podłogę, trzaskanie drzwiami. Jeżeli mała agresja nie spotka się z odpowiednią reakcją, staje się zachętą do łamania bardziej fundamentalnych zasad np.: atakowanie kolegów. W przypadku problemów z zachowaniami agresywnymi warto pamiętać o zasadzie: ,,im wcześniej tym lepiej”, bo młodemu człowiekowi dużo łatwiej jest coś zmienić niż dorosłemu.
AD 4. Agresja u uczniów wzrasta, gdy nauczycielużywa niewłaściwych komunikatów do uczniów, które powodują agresję (poniżanie, krytykowanie, wyśmiewanie lub niezauważanie osiągnięć uczniów).

Przykłady słownego znęcania się:

atak na kompetencje – przykład: „Jak możesz być tak głupi?”
atak na wygląd fizyczny – przykład: „Czy zawsze musisz wyglądać ja niechluj?”
oszczercze pomówienie – przykład: „ Z Ciebie nic nie będzie”
nieumiejętnie radzi sobie z przeżywaniem silnych i trudnych uczuć (także wynikających z kontaktów z uczniami),
nieskutecznie rozładowuje napięcia podczas lekcji ( nastawienie na szybki skutek, bez uwzględnienia przyczyn i warunków)

Przyczyn występowania agresji w szkole jest wiele, dużo zależy od nas nauczycieli. Każdy nauczyciel powinien uświadomić sobie, że wzbudza agresję, gdy:

zbyt dużo wymaga bez uwzględnienia potencjału i możliwości uczniów;
nie docenia wysiłku uczniów, natomiast skupia się na negatywach;
nie dostrzega sytuacji, w której powinien rozładować napięcie narastające wśród uczestników zajęć;
w sposób nudny i schematyczny prowadzi lekcje.

Bardzo ważne jest, abyśmy uświadomili sobie, że mamy ogromny wpływ na zjawisko agresji i przemocy w klasie szkolnej. Aby zapobiegać zachowaniom agresywnym dzieci nauczyciel powinien:

Stworzyć w klasie bezpieczną atmosferę, w której uczniowie mogą się poznać.
Stwarzać okazję do budowania więzi między uczniami. Ważne jest, aby nauczyciel sam nie przypisywał uczniom określonych ról.
Uczestniczyć w ustalaniu wartości i norm obowiązujących w klasie, tzn., co jest ważne, co dla uczniów jest dobre, a co złe. Nauczyciel ma znaczący wpływ na formownie się tych zasad. Gdy na przykład będzie się śmiał z ucznia popełniającego błędy, dzieci wyciągną wniosek, że one też mogą się z nich wyśmiewać. Gdy któremuś przypnie łatkę „nieuka”, dzieci potwierdzą to wieloma zachowaniami. Jeśli dopuści w klasie do ostrej rywalizacji i zaakceptuje ją, to między uczniami będzie się toczyła walka.
Motywować uczniów do nauki stosując atrakcyjne metody nauczania.
Wyznaczać granice wzajemnych relacji (np. na zasadzie jasnej umowy, kontraktu)
Ustalić normy i zasady postępowania uczniów oraz konsekwencje ich łamania, stanowczo je egzekwuj.
Uczyć uczniów empatii, czyli wczuwania się w sytuację innych osób.
Demonstrować czujność, która sprawi, że uczeń czuje się narażony na zdemaskowanie złych zachowań (interwencja w odpowiedniej chwili, sprawia, że sprawca zostaje pozbawiony wzmocnienia w postaci śmiechu kolegów lub wciągnięcia w incydent innych).

Nauczyciele mogą skutecznie przeciwstawić się agresji, jeśli wiedzą jak postępować. Powinniśmy:

Reagować na najmniejszy przejaw agresji – nie wolno traktować zachowań agresywnych jako „normalne w tym wieku”.
Potwierdzać głoszone prawdy swoją osobą – należy dbać o to, by nie być postrzeganym jako osoba, która tylko mówi, ale jako osoba, która wierzy w to, co mówi i co najważniejsze pilnuje, by tak się działo.
Wyciągać konsekwencje – reakcja na agresję nie może być tylko pogróżką, musi za nią iść konkretne działanie.

CO MAJĄ ZROBIĆ RODZICE/NAUCZYCIELE, ABY UNIKNĄĆ AGRESJI?

mądrze kochać swoje dzieci
określić jasne i zrozumiałe relacje w domu i w szkole
określić granice dyscypliny
być konsekwentnym w egzekwowaniu wspólnie ustalonych reguł postępowania

STOSOWAĆ KONSEKWENTNĄ DYSCYPLINĘ !!!

„Co można uczynić, aby nie wypalić się zawodowo?
Iść za głosem serca! Nieustannie trzeba robić rachunek sumienia. Spójrz na zdumiewające rzeczy, które już ci się przydarzyły w życiu. Skąd się wziąłeś? Co potrafisz? Czego doświadczyłeś?
Komu pomogłeś w trudnej sytuacji? Z czego jesteś dumny?
Jak często uczniowie otaczają Ciebie zaufaniem?
To jest Twój kapitał.
Twoja obecność tu i teraz ma głęboki sens.
To, co dajesz, wraca do Ciebie.”