Każdemu z nas zdarza się od czasu do czasu „najeżyć”. Ale nie tylko „najeżanie” czy posiadanie fryzury „na jeża” łączą nas – ludzi z jeżami. Te niezbyt duże kolczaste ssaki owadożerne często żyją w okolicy siedzib ludzkich, pomagają w zwalczaniu szkodników i są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych dzikich zwierząt w Polsce. Małe i niezwykłe zwierzątka, które są bardzo sympatyczne i ufne w stosunku do człowieka, niestety coraz częściej potrzebują Naszej pomocy. W Dniu Jeża warto przyjrzeć się jeżom nieco uważniej!
Czego jeszcze nie wiecie o jeżach?
1. Jeże są niezwykłymi, małymi zwierzątkami zamieszkującymi Europę, Azję, Afrykę i Nową Zelandię. Jednak nie są one spotykane na terenie Ameryki. Jeże zasiedlają środowiska leśne, trawiaste i pustynne.
2. Pierwszy jeż pojawił się około 30 milionów lat temu. Zapewne nie sądziliście, że jeże są tak starym gatunkiem ssaków.
3. Jeże jest to rodzina ssaków, która liczy ponad 17 odmian. W Polsce żyją dwa dzikie gatunki jeży, które uważane są za gatunki odrębne: jeż zachodni zwany europejskimi i jeż wschodni (posiada dużą białą plamę na piersi). Natomiast popularnym zwierzątkiem domowym w Polsce jest pigmejski jeż afrykański.
4. Jeże należą do stosunkowo dużych ssaków owadożernych, masa ich ciała wynosi 400-1900 gramów. Ich ciało o długości około 40 cm wraz z ogonem jest krępe, o mocnej budowie. Płaska, klinowata głowa zakończona jest wydłużonym ryjkiem.
5. Oczy jeża są małe, czarne. Jeże bardzo słabo widzą, ale mają wyjątkowo dobry słuch, węch i smak. To właśnie dzięki węchowi wyczuwają zagrożenie i są one w stanie zareagować wystarczająco szybko na niebezpieczeństwo.
6. Znakiem rozpoznawczym jeży są długie kolce – grzbiet i boki ciała jeża pokryte są przekształconymi włosami zbudowanymi z keratyny. Kolce jeża są mocno osadzone w jego ciele. Każdy jeż ma ich około 5 tysięcy, mają one długość do 3cm. Stanowią świetną ochronę przed drapieżnikami.
7. Jeż posiada w swoim pyszczku 36 zębów, jednak nie można mylić jeża z gryzoniem.
8. Jeże żywią się głównie owadami, ale też ślimakami, dżdżownicami, jajami ptaków, małymi ssakami i płazami. Z tego względu są bardzo cenne w zwalczaniu populacji szkodników roślin uprawianych przez ludzi. Jeże nie tolerują laktozy, dlatego dokarmiane przez człowieka nigdy nie powinny otrzymywać mleka do picia.
9. Jeż to bardzo, bardzo stare słowo. Prasłowiańskie słowo *ežъ wywodzi się od praindoeuropejskiego pnia *eghi- niosącego znaczenie ‘żmija’. I właśnie apetytowi na żmije jeż zawdzięcza swoją nazwę. Jeż to pierwotnie ‘ten, który je żmije’. Już kilka tysięcy lat temu ludzie zaobserwowali, że jeż potrafi upolować żmiję: w naturalnym środowisku jest jednym z jej najgroźniejszych wrogów. Kolce chronią go przed ukąszeniem, wrodzona zręczność i zaciętość ułatwiają zabicie węża, a ostre zęby umożliwiają schrupanie zdobyczy.
10. Wbrew ludowym przesądom i licznym bajkom jeże nie jedzą jabłek.
11. Jeż w czasie jednej nocy może zjeść np. 200 gramów owadów lub ponad 100 gąsienic.
12. W poszukiwaniu jedzenia jeże potrafią przejść nawet kilka kilometrów – co noc pokonują odległość około 2-3 km.
13. Jeże mają bardzo dobry słuch, węch i smak. Jeżeli jeż powącha lub zje coś niedobrego, drażniącego, to natychmiast opluwa swoje kolce białą pianą ze śliny.
14. Jeże prowadzą naziemny i nocny tryb życia. Dzienna kryjówka jeża mieści się w stertach liści, chrustu, w dziuplach drzew, stodołach, stajniach.
15. Jeże to prawdziwe śpiochy. Każdego dnia na sen jeże poświęcają nawet do 18 godzin. Wyjątek stanowią ulewne dni, gdy z ziemi wychodzą dżdżownice. Jeże żerują gdy zapada zmierzch.
16. Jeże potrafią szybko biegać! Na swoich krótkich nóżkach potrafią przebiec nawet do 5 km, a przemieszczają się z prędkością nawet 9 km/h. Jest to niesamowity wynik jeśli chodzi o tak małe zwierzątko.
17. Jeże potrafią się doskonale wspinać i pływać. Choć są dobrymi pływakami, to nie przepadają za wodą.
18. Kiedy jeż się przestraszy, zwija się w kulkę najeżoną kolcami i wydaje charakterystyczne dźwięki przypominające posapywanie. W bardzo niekorzystnej dla siebie sytuacji zagrożenia jeże potrafią przeraźliwie głośno wrzeszczeć. Jest to technika obronna sprawdzająca się w kontakcie z większością drapieżników.
19. Jeże wydają mnóstwo różnorodnych dźwięków: drepcząc w poszukiwaniu pożywienia wydają chrapliwy głos, pomrukują, kaszlą. Zdenerwowane, fukają, prychają, a nawet głośno warczą. Gdy jedzą, towarzyszy temu odgłos przypominający szeleszczący papierek i mlaskanie.
20. W klimacie umiarkowanym jeże zapadają w sen zimowy. Gdy temperatura za oknem jest równa 10 stopniom Celsjusza ssaki te, zapadają w sen zimowy i stają się otępiałe. Ich domem są malutkie norki, sterty liści czy kompostu, w których panuje stała temperatura, dzięki czemu bez problemu mogą przetrwać tam trudne warunki atmosferyczne panujące w zimie. Budzą się na wiosnę, gdy temperatura otoczenia wynosi około 15 stopni C.
21. Poza okresem rozrodu jeże prowadzą samotniczy tryb życia. Ciąża u jeży trwa 40-58 dni. Samice wydają 1-2 mioty w ciągu roku, a miot liczy najczęściej 3-4 młode.
22. Młode jeże pokryte są rzadkimi, białymi, miękkimi kolcami. Rodzą się ślepe, oczy otwierają dopiero po 3 tygodniach życia. Przez matkę karmione są mlekiem przez 6-8 tygodni i w tym czasie wyrastają im normalne kolce.
23. Dawniej używało się igły jeża do zszywania ludzkiej skóry – igły jeża idealnie nadawały się do tego rodzaju operacji.
24. W czasach wiktoriańskich jeże często można było spotkać w rodzinnych kuchniach – pełniły one rolę w zwalczaniu szkodników.
25. W Tokio znajduje się kawiarnia tematyczna poświęcona właśnie tym zwierzętom.
26. W Maroku istnieje przekonanie, że wdychanie dymu ze spalonej skóry jeża ma właściwości lecznicze – ponoć m.in. pomaga zwalczyć gorączkę.
27. W kilku stanach w USA jest zabronione posiadanie jeży jako zwierząt domowych.
28. Dawniej uważano, że jeżeli jeż zamieszkuje nieopodal domu przynosi to szczęście i dobrobyt dla gospodarza gospodarstwa. Teraz jeże również uważane są za niesamowite zwierzątka, które są bardzo dobrze postrzegane przez społeczeństwo. Szczególnie mocno polubiły je dzieci.
29. Jeże bardzo często wspomina się w ważnych dziełach literackich, ale i bajkach oraz książeczkach dla dzieci. Najprawdopodobniej dlatego, że jeże to niesamowicie mądre i uczynne zwierzątka. Czy Rodzice Naszych Uczniów pamiętają jeżyka z bajki „Krecik”, niebieskiego superszybkiego jeża Sonica z gry komputerowej czy komiksowego Jeża Jerzego?
30. Jeże to bardzo towarzyskie zwierzątka, które są w stanie bardzo szybko przywiązać się do człowieka, głownie dzieje się tak wtedy, kiedy ludzie są dla nich dobrzy i przyjaźni.
31. Z uwagi na negatywną działalność człowieka (zbyt natężony i szybki ruch na drogach, brak podziemnych lub nadziemnych przejść bezpieczeństwa dla zwierząt przy autostradach, koszenie trawników bez upewnienia się, czy nie ma tam jeży, spacery z psem spuszczonym ze smyczy), populacja tych zwierząt z roku na rok się zmniejsza. Naukowcy przewidują, że w 2025 roku populacja jeży na wolności będzie drastycznie niska.
32. Najbardziej niebezpiecznym miejscem dla jeży są drogi, na których odbywa się ruch samochodowy. Nocne wędrówki jeży, zwłaszcza w okresie godowym kończą się tragicznie pod kołami samochodów dla prawie 9 tysięcy jeży rocznie. Najwięcej jednak ginie ich w Wielkiej Brytanii – do 100 tysięcy rocznie!
33. Naturalnymi wrogami jeży są psy, lisy i puchacze oraz borsuki. Jeże są bezbronne wobec borsuków, które dzięki długim i mocnym pazurom nie są narażone na pokaleczenie igłami.
34. W naturze większe gatunki jeży żyją 4-7 lat, a mniejsze 2-4 lata. Jeż rekordzista przeżył 16 lat.
35. Jeż europejski objęty jest częściową ochroną gatunkową.
36. 10 listopada jest obchodzony jako Dzień Jeża.
Wszystkim wydaje się, że te rozkoszne, kolczaste zwierzątka, jako gatunek miewają się dobrze, ponieważ tak często można je spotkać. W rzeczywistości jeże są gatunkiem zagrożonym i bez odpowiedniej ochrony w ciągu kilkunastu lat grozi im wyginięcie. Niestety, największym zagrożeniem dla jeży jest człowiek, dlatego tak ważne jest, aby Dzieci i Dorośli poznali zwyczaje i potrzeby jeży. Dzięki temu łatwiej będzie je chronić. Biblioteka Szkolna „U Sowy Poczytajki” zachęca, abyście świętowali Dzień Jeża czytając o nich, oglądając filmy i bawiąc się uczyli. A może jesienne i zimowe wieczory wykorzystacie majsterkując z Rodzicami i zbudujecie domek dla jeża, który później postawicie w ogrodzie lub na osiedlu w zacisznym miejscu – może na wiosnę zamieszka w nim jeż? Budowa domku dla jeża jest bardzo prosta – link: https://zielonyogrodek.pl/ogrod/zwierzeta-w-ogrodzie/5743-jak-i-z-czego-zbudowac-domek-dla-jeza . Pod Naszym artykułem zamieszczamy także plik PDF z zestawem edukacyjnym do świętowania Ekologicznego Święta Jeża. A jeże w tym czasie obchodzą swoje święto smacznie śpiąc – nie przeszkadzajmy im więc…
Opracowała: PoczytajKa