10 grudnia 2020 roku obchodzimy Dzień Praw Człowieka, ang. Human Rights Day – święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w rocznicę podpisania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 1948 roku. Z okazji tegorocznych obchodów Biblioteka Szkolna „U Sowy Poczytajki” zachęca Dużych i Małych do przypomnienia sobie, jak wielką wartość mają prawa wszystkich ludzi, a Sowa Poczytajka tradycyjnie przygotowała rekomendacje fajnych książek na temat Praw Człowieka i Praw Dziecka. Zapraszamy do czytania!
Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła wspólne standardy w zakresie praw człowieka przyjmując Powszechną Deklarację Praw Człowieka w 1948 roku. Chociaż Deklaracja nie jest częścią wiążącego prawa międzynarodowego, jej przyjęcie przez wszystkie państwa na świecie nadaje wielką wagę podstawowej zasadzie, zgodnie z którą wszyscy ludzie, bez względu na narodowość, miejsce zamieszkania, płeć, pochodzenie narodowe lub etniczne, kolor skóry, religię, język lub jakikolwiek inny status, powinni być traktowani jednakowo i z szacunkiem. Natomiast Światowy Dzień Praw Człowieka jest poświęcony orędownikom praw człowieka na całym świecie, którzy dążą do zapewnienia ochrony własnych praw oraz praw innych i wkładają wiele wysiłku w działania zapewniające przestrzeganie ich na co dzień. Wielu z nich jest za to prześladowanych, np. pozbawianych pracy czy niesłusznie więzionych. Obchody tego szczególnego Dnia są okazją do uczczenia ich odwagi i osiągnięć.
Czym są prawa człowieka?
Prawa człowieka przynależą wszystkim ludziom. Są to podstawowe normy, które przysługują wszystkim w takim samym stopniu. Prawa człowieka regulują stosunki społeczne między obywatelami, jak również ich relacje z państwem i zobowiązania, jakie państwo ma wobec nich. Prawa człowieka nakładają na państwo pewne zobowiązania wobec obywateli, a także chronią obywateli przed niepożądanymi działaniami ze strony państwa. Na każdej jednostce spoczywają także pewne obowiązki: korzystając ze swoich praw człowieka należy szanować prawa innych. Żaden rząd, grupa czy osoba nie ma prawa robić niczego, co narusza prawa innych osób. Prawa człowieka mają kilka charakterystycznych cech:
1) UNIWERSALNOŚĆ i NIEZBYWALNOŚĆ – prawa człowieka są uniwersalne i niezbywalne. Oznacza to, że wszyscy ludzie na całym świecie mają do nich prawo, nikt nie może dobrowolnie z nich zrezygnować ani nikt nie może innym ich odebrać.
2) NIEPODZIELNOŚĆ – prawa człowieka są niepodzielne. Niezależnie od tego, czy są to prawa obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, społeczne czy kulturalne, wszystkie są nieodłącznie związane z godnością każdej osoby ludzkiej. W związku z tym wszystkie mają taki sam status jako prawa. Nie możemy mówić o prawach mniej istotnych. Nie istnieje hierarchia praw człowieka.
3) WSPÓŁZALEZNOŚĆ PRAW – realizacja jednego prawa często zależy, całkowicie lub częściowo, od realizacji innych. Przykładem jest realizacja prawa do zdrowia, która może zależeć od realizacji prawa do edukacji lub prawa do informacji.
4) RÓWNOŚĆ i NIEDYSKRYMINACJA – wszystkie jednostki są równe jako istoty ludzkie i na mocy przyrodzonej godności każdej osoby ludzkiej. Wszystkim ludziom przysługują prawa człowieka, bez jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, pochodzenie etniczne, wiek, język, religię, poglądy polityczne, pochodzenie narodowe lub społeczne, niepełnosprawność, status majątkowy.
5) UCZESTNICTWO i INTEGRACJA – wszyscy ludzie mają prawo do aktywnego, swobodnego i znaczącego uczestniczenia i wnoszenia swojego wkładu do rozwoju politycznego, społecznego, kulturalnego i gospodarczego kraju. Dzięki temu mogą także realizować podstawowe prawa człowieka.
6) ODPOWIEDZIALNOŚĆ i PRAWORZĄDNOŚĆ – państwa oraz inne podmioty odpowiedzialne za realizację praw muszą przestrzegać norm i standardów zawartych w dokumentach dotyczących praw człowieka. W przypadku gdy tego nie uczynią, poszkodowani obywatele są uprawnieni do wszczęcia postępowania i domagania się odpowiedniego zadośćuczynienia przed właściwym sądem lub inną instytucją, zgodnie z zasadami i procedurami przewidzianymi przez prawo.
Prawa dziecka – dlaczego są ważne?
Dzieci i młodzież mają te same prawa człowieka, co dorośli, a także przysługują im szczególne prawa, które wynikają z ich wyjątkowych potrzeb. Dziecko jako istota, dopiero się ucząca, rozwijająca i nabierająca doświadczenia, potrzebuje szczególnej ochrony, którą powinni zapewnić dorośli. Konwencja o Prawach Dziecka określa prawa, które powinny być zagwarantowane wszystkim dzieciom, by mogły w pełni rozwijać swój potencjał. Konwencja odnosi się do funkcjonowania dziecka jako jednostki, członka rodziny i społeczeństwa, któremu przysługują prawa i obowiązki odpowiednie dla jego wieku i rozwoju. Konwencja uznaje wrodzoną godność ludzką wszystkich dzieci oraz wskazuje na potrzebę zapewnienia im dobrobytu i warunków do rozwoju. To wyraźnie wskazuje, że podstawowe prawa przysługują wszystkim dzieciom, a nie tylko wybranym. Dzieci to indywidualne jednostki, nie są niczyją własnością. Są pełnowartościowymi istotami ludzkimi, którym przysługuje taki sam status społeczny jak pozostałym członkom społeczeństwa.
Książki o Prawach Człowieka i Prawach Dziecka – rekomendacje Sowy Poczytajki:
- „Masz prawa, człowieku” – Małgorzata Węgrzycka, Iwona Zabielska - Stadnik, Wydawnictwo Tamaryn,
- „12 ważnych praw. Polscy autorzy o prawach dzieci” – praca zbiorowa, Wydawnictwo Centrum Edukacji Dziecięcej,
- „Nic o nas bez nas! Dzieci i ich prawa” – Artur Maciak, Wydawnictwo IBIS,
- „Dzieciaki z ulicy Tulipanowej, czyli o Prawach Dużych i Małych” – Joanna Krzyżanek, Wydawnictwo Jedność,
- „Prawa dziecka. Akceptuję, co czuję” – Izabelle Filliozat, France Marie Perreault, Wydawnictwo Harper Kids,
- „Mam prawo! Czyli nieomal wszystko, co powinniście wiedzieć o prawach dziecka, a nie macie kogo zapytać” – Grzegorz Kasdepke, Wydawnictwo Burda Media Polska,
- „Mam prawo i nie zawaham się go użyć!” – Joanna Olech, Wydawnictwo Wytwórnia,
- „Moje prawa, ważna sprawa!” – Anna Czerwińska - Rydel, Renata Piątkowska, Wydawnictwo Literatura,
- „Twoje prawa, ważna sprawa” – Pernilla Stalfeld, Wydawnictwo Czarna Owieczka,
- „Masz prawo” – Borala Pocz, Dora Csanyi, Wydawnictwo Namas,
- „Twoje prawa (według Konwencji o Prawach Dziecka) Dominik odpowiada na listy” – link do książki: https://en.calameo.com/read/0002941204a5d73cb569c .
Więcej o części rekomendowanych książek dowiecie się z bloga – link: https://biblioteczka-apteczka.pl/2017/05/31/prawa-dziecka/ . Natomiast więcej na temat praw człowieka i praw dziecka dowiecie się z portalu UNICEF – link: https://prawadziecka.org/prawa-dziecka-i-prawa-czlowieka/czym-sa-prawa-czlowieka/ oraz https://prawadziecka.org/prawa-dziecka-i-prawa-czlowieka/prawa-dziecka-i-dlaczego-sa-wazne/ . Nie tylko od święta wszyscy pamiętajmy, że „wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w godności i prawach”.
Opracowała: P. Karykowska